Biomassa is organisch materiaal van biologische oorsprong. Dat wil zeggen: materiaal afkomstig van planten, bomen en dieren. Denk aan hout, groente-, fruit- en tuinafval (gft-afval), mest, plantaardige oliën en zelfs gebruikt frituurvet. Biomassa groeit steeds opnieuw aan in de natuur, waardoor het wordt gezien als hernieuwbare bron van energie en materialen.
Hernieuwbare energie versus fossiele brandstoffen
Zoals eerder vermeld, is biomassa een hernieuwbare energiebron. Waar fossiele energie miljoenen jaren oude opgeslagen koolstof verbrandt, maakt biomassa deel uit van de korte koolstofcyclus. Bij de verbranding van biomassa komt CO2 vrij, maar de uitstoot wordt gecompenseerd doordat nieuwe gewassen diezelfde CO2 weer opnemen.
Biomassa uit bosbouw en landbouw
Biomassa wordt op diverse manieren geproduceerd en gewonnen, zoals in de bosbouw, landbouw en uit reststromen van industrie en huishoudens. Biomassa komt uit verschillende bronnen en bestaat in verschillende vormen.
Houtige biomassa
Een voorbeeld is houtige biomassa, oftewel hout en andere houtachtige biomassa uit bossen of houtplantages. Verder levert de landbouw veel biomassa, zoals resten van geoogste gewassen, stro en maïs.
Afvalstromen
Organisch afval is ook een belangrijke bron. Denk aan gft-afval en ander huishoudelijk afval van plantaardige oorsprong, maar ook mest en rioolslib.
Plantaardig materiaal
Plantaardig materiaal, zoals plantaardige oliën en dierlijk materiaal, dienen als biomassa voor energie of als industriële grondstof.
Toepassingen van biomassa
Biomassa is veelzijdig in gebruik. De belangrijkste toepassingen zijn bijvoorbeeld als brandstof voor energieopwekking en als grondstof in verschillende sectoren.
Biomassa voor energieopwekking
De inzet van biomassa voor het opwekken van energie wordt bio-energie genoemd. Er zijn verschillende methoden om uit biomassa groene energie te produceren. De meest gebruikte manier is het verbranden van biomassa om warmte en elektriciteit op te wekken. Dit proces vindt plaats in speciale biomassacentrales of in kolencentrales door meestoken van biomassa. Hierbij wordt vaste biomassa samen met kolen verbrand.
Vergisting
Een andere manier is vergisting. Bij co-vergisting worden bijvoorbeeld mest en gft gezamenlijk afgebroken bij relatief lage temperaturen, waardoor ruw biogas vrijkomt. Dit biogas kan worden opgewerkt tot aardgaskwaliteit, het zogenaamde groen gas dat ingezet wordt voor warmte of als autobrandstof.
Biobrandstoffen
Ten slotte zijn er vloeibare biobrandstoffen, zoals bio-ethanol en biodiesel uit plantaardige oliën of gebruikt frituurvet. Vloeibare brandstof uit biomassa wordt op grote schaal gebruikt in transport.
Grondstof voor materialen
Biomassa is ook een belangrijke grondstof voor allerlei producten. In een zogenaamde biobased economie streeft men ernaar om fossiele grondstoffen in plastics, chemicaliën en materialen te vervangen door hernieuwbare, biobased alternatieven.
Klimaatimpact
De duurzaamheid van biomassa als energiebron is een complex onderwerp. In theorie is de CO2-uitstoot van biomassa namelijk gecompenseerd, maar in de praktijk hangt dit sterk af van het type gebruikte biomassa en hoe snel de nieuwe biomassa teruggroeit. Wanneer bijvoorbeeld hout uit natuurlijke bossen wordt geoogst en verbrand, kan het decennia duren voordat de CO2 wordt geabsorbeerd.
Belangrijke rol in energietransitie
Toch is biomassa een onmisbare schakel geweest in de energietransitie. In 2016 kwam bijvoorbeeld 62% van alle hernieuwbare energie uit biomassa. De laatste jaren is dat aandeel afgenomen door de opkomst van zonne-energie en windenergie.
Veelgestelde vragen over biomassa
Er bestaan verschillende soorten biomassa. Denk aan houtachtige biomassa (houtpellets), natte biomassa (mest, slib), en biomassa uit afvalstromen (gebruikt frituurvet, gft-afval). Verder worden landbouwgewassen op grote schaal geteeld als basis voor biobrandstoffen. Elk soort biomassa heeft een hoogwaardig mogelijke toepassing binnen de energieproductie of materialenproductie.
Groen gas is een duurzame gasvormige brandstof, geproduceerd door co-vergisting van bijvoorbeeld gft-afval en mest. Bacteriën produceren hierbij biogas onder lage temperaturen. Dit ruw biogas wordt opgewaardeerd tot dezelfde kwaliteit als aardgas en kan zonder aanpassingen ook aardgas vervangen. Groen gas draagt daardoor bij aan de vermindering van het gebruik van fossiele energie.
Op dit moment kan biomassa goedkoper lijken door bestaande infrastructuur en subsidies, vooral voor houtige biomassa en biobrandstoffen. Toch dalen de kosten van zonne-energie en windenergie sneller, waardoor deze hernieuwbare bronnen vaak goedkoper zijn dan biomassa. Dit verklaart waarom biomassa voornamelijk als tijdelijke aanvulling op duurzame energie beschouwd wordt, totdat andere bronnen volledig schaalbaar zijn.
Biomassa speelt een belangrijke rol als hernieuwbare energiebron, maar toch is het niet haalbaar om alle fossiele brandstoffen volledig te vervangen met biomassa. Experts zijn ervan overtuigd dat biomassa nuttig is als tijdelijke oplossing als zonne-energie of windenergie niet voldoende inzetbaar is. Momenteel blijft biomassa vooral belangrijk als grondstof voor materialen.
Biomassa als energiebron
Biomassa is een veelzijdige hernieuwbare energiebron en duurzame grondstof die belangrijk is bij het verminderen van onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen. Ondanks deze voordelen zijn er belangrijke aandachtspunten rondom duurzaamheid, klimaatimpact en concurrentie met voedselproductie. Om biomassa effectief en verantwoord te benutten, blijft zorgvuldig beleid en innovatie noodzakelijk.