Energiearmoede ontstaat wanneer een huishouden te maken heeft met een laag inkomen in combinatie met een te hoge energierekening. Daarnaast is de woning vaak van aanzienlijk lage energetische kwaliteit. Zulke huishoudens wonen vaak in een slecht geïsoleerde woning die moeilijk warm te krijgen is. Het gevolg hiervan is dat een enorm groot deel van hun inkomen opgaat aan energiekosten.
Gevolgen voor dagelijks leven
Energiearmoede leidt tot financiële problemen en schrijnende keuzes, zoals het beperken van verwarming of warm water. Het beïnvloedt daardoor direct de kwaliteit van leven.
Energiearmoede in Nederland
In Nederland hadden in 2023 zo’n 396.000 huishoudens te maken met energiearmoede, wat neerkomt op ongeveer 4,8% van alle huishoudens. Dit aantal is in één jaar tijd met ruim 21% gestegen ten opzichte van 2022.
Oorzaken van energiearmoede
Een belangrijke oorzaak van energiearmoede is de sterk stijgende energieprijzen, met name door de gascrisis in 2022. Veel huishoudens kregen te maken met een ontzettend hoge energierekening. Tegelijk hebben kwetsbare huishoudens vaak woningen met een lage energetische kwaliteit.
Laag inkomen
Daarnaast gaat energiearmoede gepaard met een laag inkomen. Zo hebben deze huishoudens nauwelijks financieel vermogen om prijsstijgingen op te vangen. Investeren in energiebesparende maatregelen is daardoor erg moeilijk.
Gevolgen voor huishoudens
Energiearmoede brengt vervelende gevolgen met zich mee. Zo kunnen huishoudens stress ervaren. Om geld te besparen wordt de verwarming vaak lager gezet of helemaal uitgelaten. Dit leidt tot een koud en vochtig huis, waardoor je fysieke gezondheid kan worden aangetast.
Steun vanuit de overheid tijdens de energiecrisis
Tijdens de energiecrisis zijn er diverse regelingen ingevoerd. Zo ontvingen huishoudens met lage inkomens een energietoeslag en er kwam een prijsplafond. De energietoeslag zorgde ervoor dat het percentage energiearme huishoudens met ongeveer 2,5 tot 3% werd verlaagd, wat neerkomt op 209.000-260.000 huishoudens minder in energiearmoede.
Tijdelijke Noodfonds Energie
Het Tijdelijk Noodfonds Energie werd in 2023 opgericht. Het bood hulp aan gezinnen die buiten de reguliere regelingen vielen. Een deel van de energierekening werd kwijtgescholden. Helaas was deze regeling tijdelijk en raakte het fonds in 2024 snel uitgeput. De grote vraag toonde de aanhoudende noodzaak van structurele oplossingen.
De regelingen in 2025
Voor 2025 is het noodfonds opnieuw opengesteld met een budget van € 56,3 miljoen. Hiermee konden ongeveer 100.000 huishoudens geholpen worden. Het loket werd in april geopend en sloot na een paar dagen vanwege de enorme vraag.
Specifieke Uitkering Energiearmoede (SPUK)
De Specifieke Uitkering Energiearmoede (SPUK) stelde extra middelen beschikbaar voor gemeenten. In 2022 en 2023 ging het tweemaal om 150 miljoen euro. Gemeenten konden dit inzetten voor energiebesparende maatregelen. Voorbeelden zijn het inzetten van energiecoaches, fix-teams en het uitdelen van bespaarmiddelen. Gemeenten hebben hierbij de vrijheid in de invulling van hun aanpak.
Actuele ontwikkelingen
Het kabinet heeft besloten de uitvoeringstermijn van de SPUK te verlengen tot en met 2027. Gemeenten krijgen hierdoor extra ruimte om maatregelen uit te voeren. Tegelijkertijd is er voor 2025 en 2026 via een breder Energiefonds € 60 miljoen per jaar gereserveerd om structurele ondersteuning te waarborgen.
Vooruitzicht voor de komende jaren
Hoewel de energieprijzen enigszins gestabiliseerd zijn, blijft energiearmoede urgent. Zonder nieuwe steunmaatregelen zal het aantal huishoudens dat lijdt aan energiearmoede toenemen. Extra investeringen blijven dus noodzakelijk.
Energiebesparende maatregelen en meer
Isolatie, energiezuinige apparaten en schone verwarmingssystemen kunnen de energiekosten verlagen. Op die manier wordt energiearmoede structureel teruggedrongen. De combinatie van energiebesparing en verduurzaming is erg belangrijk.
Veelgestelde vragen over energiearmoede
De belangrijkste oorzaken van energiearmoede zijn de stijgende energieprijzen, lage energetische kwaliteit van woningen (zoals energielabel E of lager) en een beperkt financieel vermogen om te investeren in verbeteringen. Veel woningen verkeren in slechte staat, wat leidt tot hoge energiekosten. Ook het lage inkomen van huishoudens draagt bij aan het probleem.
Kwetsbare huishoudens zoals ouderen, alleenstaanden, eenoudergezinnen en mensen met een uitkering lopen risico. Zij hebben vaak een beperkt inkomen en wonen in bijvoorbeeld slecht geïsoleerde huur- of koopwoningen. Verder zijn mensen met gezondheidsproblemen extra gevoelig voor de negatieve effecten van energiearmoede gerelateerde aspecten, zoals kou en vocht.
Gemeenten kunnen gebruikmaken van energiecoaches, kleine maatregelen en energieadvies. De lokale inbedding van maatregelen en gebruik van data-analyse zijn belangrijk voor effectiviteit. Via de toolkit energiearmoede en steun van Binnenlandse Zaken kunnen gemeenten huishoudens met energiearmoede ondersteunen.
Energiearmoede ondermijnt het maatschappelijk draagvlak voor de energietransitie, omdat de lasten oneerlijk verdeeld zijn. Het leidt tot financiële zorgen, gezondheidsproblemen en sociale uitsluiting. De aanpak van energiearmoede is daarom belangrijk voor een inclusieve verduurzaming van Nederland.
Gerichte aanpak energiearmoede
Energiearmoede is een groeiend probleem en raakt vooral kwetsbare huishoudens. Dit gaat in combinatie met de stijgende energieprijzen, lage inkomens en slechte woningisolatie. Ondanks alle tijdelijke steunmaatregelen, zoals de energietoeslag en het noodfonds, blijft structurele hulp noodzakelijk. Investeringen in energiebesparende maatregelen, lokale aanpak en de inzet van instrumenten zijn essentieel om het probleem op een duurzame manier te bestrijden.