De gaswinning in Nederland speelt al jaren een cruciale rol in de nationale economie en energievoorziening. Toen vorige eeuw voor het eerst aardgas werd gewonnen uit de Nederlandse ondergrond, is het land uitgegroeid tot een belangrijke speler op de Europese gasmarkt. Toch verandert de situatie snel door de toenemende zorgen over aardbevingen en de energietransitie.
Ontstaan en ontwikkeling van gaswinning
De ontdekking van het gasveld in Groningen in 1959 markeerde het begin van grootschalige aardgaswinning in Nederland. Door de hoge calorische waarde en de uniforme samenstelling van het gas werd het geschikt voor huishoudelijk en industrieel gebruik. De gaswinning in Groningen is per 1 oktober 2023 definitief gestopt vanwege de aardbevingen die werden veroorzaakt.
Gaswinning in verschillende velden
Naast Groningen werden ook andere kleine gasvelden ontdekt, verspreid over Friesland, Drenthe, Overijssel, Noord-Brabant en Zuid-Holland. Veel van deze velden liggen op de Noordzee, waar gaswinning plaatsvindt op zeeplatforms. De overheid stimuleerde deze winning om de afhankelijkheid van het gasveld in Groningen te verkleinen.
De rol van aardgas in de Nederlandse energievoorziening
Het gewonnen aardgas voorzag jarenlang bijna alle Nederlandse huishoudens van warmte en kookgas. Verder draaien veel industrieën op gas als energiebron. Vandaag de dag wordt nog een groot volume gas ingezet, al neemt dit langzaam af door het gebruik van duurzame energie.
Leveringszekerheid gegarandeerd
Om ervoor te zorgen dat de leveringszekerheid behouden blijft, wordt een gedeelte van het gas opgeslagen in ondergrondse opslag. Deze opslagfaciliteiten maken het mogelijk om seizoensschommelingen in vraag en aanbod op te vangen. Hierdoor kunnen Nederlandse huishoudens ook in strenge winters rekenen op voldoende aardgas.
Veiligheid, toezicht en regelgeving
De gaswinning in Nederland staat onder SodM-toezicht. Het SodM controleert of operators voldoen aan veiligheidsnormen en milieueisen. Sinds de aardbevingen in Groningen is het toezicht aangescherpt.
De Mijnbouwwet en vergunningen
Volgens de Mijnbouwwet is een winningsvergunning verplicht voordat bedrijven gas kunnen winnen. Het ministerie van Economische Zaken beoordeelt deze vergunningen op veiligheid, milieu-impact en economische waarde. Bovendien houdt de overheid bij hoeveel miljard kubieke meter gas jaarlijks wordt geproduceerd en of de gasproductie in balans blijft met de nationale gasvoorraad.
Gevolgen van gaswinning: aardbevingen en bodemdaling
Een groot nadeel van aardgaswinning is het risico op aardbevingen. Zoals eerder vermeld, gebeurde dit ook door de gaswinning in Groningen. Deze schade had grote gevolgen voor bewoners, gebouwen en infrastructuur. Daarom besloot de overheid de gaswinning in Groningen af te bouwen en volledig te stoppen.
Overige kleine velden en risico’s
De kleine gasvelden geven minder risico op bevingen, maar ze worden nog steeds zorgvuldig gemonitord. Bij elke proefboring of nieuwe investeringen wordt gekeken naar mogelijke gevolgen voor het klimaat, de omgeving en de veiligheid van omwonenden.
Hergebruik van lege gasvelden en ondergrondse opslag
Het komt voor dat een gasveld uiteindelijk uitgeput is. In dat geval kan het worden hergebruikt voor ondergrondse opslag van gas of CO₂. De lege gasvelden zijn ideaal, omdat ze al een natuurlijke afdichting hebben. Hierdoor blijven ze nuttig voor de energievoorziening zonder schade aan de Nederlandse ondergrond. Verder wordt onderzocht of het mogelijk is om deze velden te gebruiken voor aardwarmte of waterstof.
De toekomst van gaswinning in Nederland
De toekomst van gaswinning in Nederland ligt in een gecontroleerde afbouw. De nadruk verschuift naar duurzame energie, zoals zonne- en windenergie. Toch speelt gas voorlopig nog een rol in de energievoorziening, vooral als back-upbron.
Naar een duurzaam evenwicht
De uitdaging is het vinden van een duurzaam evenwicht tussen economische belangen, klimaatdoelen en veiligheid. De Nederlandse ondergrond biedt kansen voor opslag en hergebruik. Hierdoor kan Nederland een voorbeeld blijven van hoe een land met een fossiele geschiedenis kan streven naar groene groei en een toekomstbestendige energievoorziening.
Veelgestelde vragen over gaswinning in Nederland
Na een proefboring duurt het enkele jaren voordat daadwerkelijk aardgas gewonnen kan worden. Eerst moet worden vastgesteld of het volume en de calorische waarde van het gas voldoende zijn. Daarna moet er gekeken worden naar vergunningen via Economische Zaken, zodat de gaswinning volgens de Mijnbouwwet mag plaatsvinden.
De totale gasvoorraad in Nederland bedraagt nog steeds honderden miljard kubieke meter, verdeeld over diverse velden. Ongeveer de helft hiervan ligt in kleine gasvelden, verspreid over zowel het land als de zee. De voorraden zorgen ervoor dat de gaswinning in Nederland nog jaren kan bijdragen aan de leveringszekerheid.
Hoewel gaswinning minder CO₂ uitstoot dan bijvoorbeeld oliewinning, blijft het een fossiele energiebron die invloed heeft op het klimaat. Nederland zet daarom in op duurzame energie en de vermindering van gasproductie. Toch blijft een gecontroleerde winning van aardgas voorlopig noodzakelijk.
De toekomst van ondergrondse opslag ligt in het hergebruik van lege gasvelden. Deze kunnen worden ingezet voor CO₂-opslag, waterstof of tijdelijke gasvoorraad. Hierdoor wordt de bestaande infrastructuur optimaal benut en blijft de leveringszekerheid behouden tijdens de overstap naar groene energie.
Kern van de Nederlandse gaswinning
De gaswinning in Nederland heeft jarenlang bijgedragen aan de welvaart, economie en energievoorziening van het land. Door het gewonnen aardgas uit de Nederlandse ondergrond konden miljoenen huishoudens en industrieën rekenen op betrouwbare energie. Met behulp van SodM-toezicht, zorgvuldige ondergrondse opslag en beleid van Economische Zaken blijft de leveringszekerheid behouden. Hierdoor vormt de aardgaswinning nog steeds een cruciaal onderdeel van de balans tussen energiezekerheid, veiligheid en de energietransitie.