Steenkool is een van de belangrijkste fossiele brandstoffen. Het speelt al jarenlang een belangrijke rol in de energievoorziening. Samen met aardgas en aardolie is steenkool een van de drie belangrijkste energiebronnen die men uit de aarde haalt. Hoewel het verbruik van steenkool wordt verminderd, blijft het wereldwijd een grote bron van elektriciteitsproductie.
Het ontstaan van steenkool
Steenkool is miljoenen jaren geleden ontstaan. Het werd gevormd uit plantenresten die onder hoge druk en temperatuur in de aarde werden omgezet. De transformatie van dode planten naar steenkool begint met de vorming van veen. Dit verandert vervolgens in bruinkool en uiteindelijk ontstaat er steenkool met een steeds hoger koolstofgehalte.
Het proces van steenkoolvorming
Het proces van steenkoolvorming begint met het ophopen van plantenresten in moerassen en meren. Door een gebrek aan zuurstof worden plantenresten niet volledig afgebroken. Hierdoor ontstaan dikke veenlagen. De veenlagen worden door sedimenten zoals zand en klei bedekt. De druk op de lagen neemt steeds meer toe, waardoor de lagen verder in elkaar geperst worden en er uiteindelijk steenkool ontstaat.
Verschillende soorten steenkool
Er bestaan verschillende soorten steenkool. Ze worden onderscheiden op basis van hun koolstofgehalte en het percentage vluchtige bestanddelen. Antraciet, de meest zuivere vorm van steenkool, heeft het hoogste koolstofgehalte en bevat bijna geen vluchtige stoffen. Bruinkool bevat daarentegen meer water en vluchtige stoffen en heeft een lager koolstofgehalte. Andere vormen van steenkool, zoals vetkool en magerkool, worden op basis van hun gasgehalte en toepassingsmogelijkheden geclassificeerd.
Steenkoolwinning in Zuid-Limburg
De winning van Nederlandse steenkool vond voornamelijk plaats in Zuid-Limburg, waar grote steenkoolreserves waren. In deze regio werd al vanaf de 19e eeuw op grote schaal steenkool gewonnen. De steenkoolmijnen in Zuid-Limburg waren erg belangrijk voor de industriële ontwikkeling van Nederland. Toch raakte de steenkoolwinning na de jaren zestig in verval.
Het einde van steenkoolwinning in Nederland
Er kwam een einde aan de binnenlandse steenkoolwinning. Zo sloot de laatste steenkoolmijn zijn deuren in 1974. Sindsdien is Nederland afhankelijk van geïmporteerde steenkolen.
Wereldwijde productie en reserves
Sommige landen blijven nog steeds grote hoeveelheden steenkool produceren. In landen als China, de Verenigde Staten en Rusland bevinden zich de grootste steenkoolreserves. Naar schatting zijn er voldoende reserves om de huidige productie van steenkool meer dan 140 jaar voort te zetten.
De voordelen van steenkool
Steenkool brengt verschillende voordelen met zich mee, die hieronder genoteerd staan.
Goedkoop en ruim beschikbaar
Ten eerste is steenkool relatief goedkoop om te winnen en te gebruiken. Het is een van de goedkoopste fossiele brandstoffen en wordt wereldwijd in grote hoeveelheden aangetroffen. Zo werd in 2017 wereldwijd zo’n 7,7 miljard ton steenkool gewonnen.
Betrouwbare energiebron
Steenkool is een betrouwbare energiebron. Het kan op elk moment gebruikt worden om elektriciteit te produceren. Dit is vooral van belang voor de elektriciteitsproductie in elektriciteitscentrales.
Makkelijk te transporteren
Steenkool kan eenvoudig opgeslagen worden en over lange afstanden worden vervoerd, vooral over zee. Het is goed bestand tegen verschillende weersomstandigheden.
De nadelen van steenkool
Helaas zitten er ook een aantal nadelen vast aan steenkool.
Milieuvervuiling
Een van de grootste nadelen is de hoge CO₂-uitstoot die vrijkomt bij de verbranding. Dit draagt bij aan de opwarming van de aarde. Daarnaast worden andere schadelijke stoffen zoals zwavel en stikstofoxiden uitgestoten, wat leidt tot luchtvervuiling en zure regen.
Uitputting van voorraden
Steenkool is een fossiele brandstof die miljoenen jaren nodig heeft om zich te vormen. De voorraden zijn beperkt en niet hernieuwbaar, waardoor ze uiteindelijk uitgeput raken.
Gezondheidsrisico’s
Steenkoolwinning kan schadelijk zijn voor de gezondheid van mijnwerkers. Door blootstelling aan stof en schadelijke gassen lopen mijnwerkers het risico op longaandoeningen.
Afhankelijkheid van andere landen
In Nederland zijn geen actieve steenkoolmijnen meer aanwezig. Hierdoor zijn we als Nederlanders afhankelijk van andere landen. Dit betekent dat de prijs en beschikbaarheid van steenkool beïnvloed kunnen worden door geopolitieke omstandigheden.
Veelgestelde vragen over steenkool
Steenkool is een fossiele brandstof die miljoenen jaren geleden is ontstaan uit plantenresten. De plantenresten hoopten zich op in moerassen en onder water. De resten werden bedekt door lagen zand en klei, waardoor er een toenemende hoge druk en temperatuur ontstond. Dit proces leidde tot de vorming van veen, dat uiteindelijk veranderde in bruinkool en tot slot in steenkool.
Steenkool wordt vooral gebruikt voor de elektriciteitsproductie in elektriciteitscentrales. Ook wordt het veel ingezet in de industrie, zoals in de productie van ijzer en staal.
Steeds meer landen stoppen met het gebruik van steenkool vanwege de negatieve impact op het milieu. Bij de verbranding van steenkool komt veel CO₂ vrij. Dit draagt bij aan de opwarming van de aarde. Daarnaast zijn er gezondheidsrisico’s verbonden aan steenkoolwinning, zoals longaandoeningen.
Steenkool is een sedimentair gesteente dat vooral uit koolstof en organisch materiaal uit plantenresten bestaat. Het wordt gevormd door langdurige ophoping en compressie van dode planten en bomen, die onder grote druk en temperatuur in de bodem zijn veranderd.
Er zijn diverse soorten steenkool, die worden onderscheiden op basis van het koolstofgehalte en de hoeveelheid vluchtige bestanddelen. De belangrijkste soorten zijn:
- Bruinkool
- Vetkool
- Magerkool
- Antraciet
De toekomst van steenkool
Steenkool speelt een belangrijke rol in de energievoorziening, maar is ook een bron van aanzienlijke milieuproblemen. Hierdoor begint duurzame energie steenkool steeds meer te vervangen. Het is duidelijk dat steenkool in de toekomst een steeds kleinere rol zal spelen in de wereldwijde energievoorziening.